"Ересек өмір-ересектердің жауапкершілігі"

Абайсыз әрекеттер жастарға тән, нашар оқиды, содан кейін мектепті тастайды; ұрлық жасайды; темекі шегеді және ішеді; төбелес ұйымдастырады; басқалардың денсаулығына зиян келтіреді; тіпті себепсіз өтірік айтады; құрдастары мен ересектерге дөрекілік танытады; кішкентайлар мен әлсіздерді қорлайды; карта ойнайды; бопсалаумен айналысады; терроризм актілері туралы жалған хабарламалар жібереді;  тек күшпен қарым-қатынас жасауға тырысады; қабырғаларды бояйды; мектеп мүлкін және т.б. бүлдіреді. Құқық бұзушылық-бұл қоғамға зиян келтіретін, заңмен тыйым салынған және жазалауға әкеп соқтыратын қоғамға қарсы әрекет. Руханиятсыздық-адамдарды құқық бұзушылыққа әкелетін себептердің бірі.

Құқық бұзушылықтың себептері:

* оқуға, білімге немқұрайлы қарау;

* уақытты тиымды пайдалану;

• көрелмаушылық;

* материалдық қажеттіліктердің, әртүрлі заттардың және басқа да материалдық құндылықтардың басым болуы;

• сарамдық;

* халықтың көп бөлігінің өмір сүру деңгейінің күрт төмендеуі; әлеуметтік сенімсіздік;

* ертеңгі күнге деген сенімсіздік;

* адамның өз мүдделерін, ұмтылыстарын, эмоцияларын заңсыз жолмен қанағаттандыруға деген ұмтылысы;

* халықтың материалдық өмір сүру деңгейінің төмендігі;

* азаматтардың құқықтық мәдениетінің төмен деңгейі;

* алкоголизм және нашақорлық.

ҚК 84 бабына сәйкес кәмелетке толмағандарға тәрбиелік ықпал етудің мынадай мәжбүрлеу шаралары қолданылады:

1) ескерту;

2) ата-аналардың немесе оларды алмастыратын адамдардың не мамандандырылған мемлекеттік органның қадағалауына беру;

3) келтірілген зиянды түзету міндетін жүктеу;

4) бос уақытын шектеу және кәмелетке толмағанның мінез-құлқына ерекше талаптар белгілеу;

5) ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымына орналастыру;

6) жәбірленушіден кешірім сұрау міндеттемесін жүктеу;

7) пробациялық бақылауды белгілеу;

Кәмелетке толмағандарға бір мезгілде тәрбиелік ықпал етудің бірнеше мәжбүрлеу шаралары тағайындалуы мүмкін. Әкімшілік жауапкершілік. - 16 жастан басталады. - Кәмелетке толмағандарға және олардың ата-аналарына, заңды өкілдеріне қолданылады. Жасөспірімдердің теріс қылықтары үшін олардың ата-аналары әкімшілік жауапкершілікке тартылуы мүмкін ! Азаматтық жауапкершілік: - Азаматтың жеке басына немесе мүлкіне келтірілген зиянды, сондай-ақ заңды тұлғаның мүлкіне келтірілген зиянды зиян келтірген адам толық көлемде өтеуге тиіс. Он төрт жасқа дейінгі кәмелетке толмағандардың келтірген зияны үшін жауапкершілік:

* Он төрт жасқа толмаған кәмелетке толмаған (кәмелетке толмағандарға) келтірілген зиян үшін оның ата-анасы (асырап алушылары) немесе қамқоршылары, егер зиян олардың кінәсінен емес екенін дәлелдемесе, жауап береді.

• Егер кәмелетке толмаған баланың ата-анасы қайтыс болса немесе жәбірленушінің өміріне немесе денсаулығына келтірілген зиянды өтеу үшін жеткілікті қаражаты болмаса, ал толық әрекетке қабілетті болған зиян келтірушінің өзі осындай қаражатқа ие болса, сот жәбірленушінің және зиян келтірушінің мүліктік жағдайын ескере отырып, зиян келтірушінің өзі есебінен толық немесе ішінара зиянды өтеу туралы шешім қабылдауға құқылы.

Он төрт пен он сегіз жас аралығындағы кәмелетке толмағандар келтірген зиян үшін жауапкершілік:

* Он төрт жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар келтірілген зиян үшін жалпы негізде дербес жауап береді. Он төрт жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмаған баланың зиянды өтеу үшін жеткілікті кірісі немесе өзге мүлкі болмаған жағдайда, егер зиян олардың кінәсінен туындамағанын дәлелдемесе, зиянды оның ата-анасы (асырап алушылары) немесе қамқоршысы толық немесе жетіспейтін бөлігінде өтеуге тиіс.

ҚҰҚЫҚ БҰЗУШЫЛЫҚТАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ-ТЕРІС ҚЫЛЫҚТАР, ҚЫЛМЫСТАР.

* Теріс қылық-бұл әкімшілік жауапкершілікке әкеп соқтыратын қауіпті емес құқық бұзушылық.

* Теріс қылықтардың түрлері: сабаққа кешігіп келу, себепсіз сабақты өткізіп жіберу, балағат сөздер айту, мектеп Жарғысын бұзу, автобуста билетсіз жүру, ұсақ бұзақылық, қоғамдық орындарда ішімдік ішу, мас күйінде пайда болу.

* Қылмыс-бұл қылмыстық жаза қарастырылған әрекетке қабілетті адамның қоғамдық қауіпті, заңсыз, кінәлі әрекеті.

* Қылмыс түрлері: ауырлығы төмен қылмыстар - 2 жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасы; ауырлығы орташа қылмыстар - 5 жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасы; ауыр қылмыстар - 10 жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасы; аса ауыр қылмыстар-10 жылдан жоғары мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жаза немесе неғұрлым қатаң жаза.

Жауапкершілік түрлері: әкімшілік, азаматтық-құқықтық, қылмыстық.

Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 15-бабына сәйкес қылмыс жасалғанға дейін 16 жасқа толған адамдар қылмыстық жауаптылыққа жатады.

Қылмыстық жауапкершілік 14 жастан басталады:

* кісі өлтіргені үшін (99-бап),

* денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіру (106-бап),

* денсаулыққа қасақана ауырлығы орташа зиян келтіру (107-бап),

* адам ұрлау (125-бап),

• зорлау (120-бап),

* сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық әрекеттері (121-бап),

* ұрлық (188-бап),

* тонау (191-бап),

* қарақшылық (192-бап),

* бопсалау (194-бап),

* ұрлау мақсатынсыз автокөлікті немесе өзге де көлік құралын заңсыз иемдену (200-бап),

* ауырлататын жағдайларда мүлікті қасақана жою немесе бүлдіру (202-баптың екінші бөлігі),

* террористік акт (255-бап),

* кепілге алу (261-бап),

* терроризм актісі туралы көрінеу жалған хабарлама (273-бап),

* ауырлататын бұзақылық (293-баптың екінші бөлігі),

* вандализм (314-бап),

* қаруды, оқ-дәрілерді, жарылғыш заттарды және жарылғыш құрылғыларды ұрлау немесе бопсалау (291-бап),

* есірткі немесе психотроптық заттарды ұрлау немесе бопсалау (298-бап),

* Көлік құралдарын немесе қатынас жолдарын жарамсыз ету (350-бап).